Το γονίδιο της λήθης... χαρίζει ευφυΐα!

Μια γονιδιακή παραλλαγή, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ στις μεγάλες ηλικίες, μπορεί τελικώς να μην είναι τόσο «κακή» όσο φανταζόμαστε (τουλάχιστον στις νεαρές ηλικίες). Και αυτό διότι, όπως προκύπτει από τελευταίες μελέτες, νεαρά άτομα με τη συγκεκριμένη παραλλαγή τείνουν να είναι εξυπνότερα, πιο καλλιεργημένα και με πιο δυνατή μνήμη από τους συνομηλίκους τους. Το αλληλόμορφο περί ου ο λόγος ονομάζεται ε4 και πρόκειται για μία από τις εκδοχές του γονιδίου της απολιποπρωτεΐνης Ε (ΑΡΟΕ). Οπως έχουν δείξει ερευνητικά στοιχεία, τα άτομα που φέρουν ένα αντίγραφο της παραλλαγής αντιμετωπίζουν τετραπλάσιο κίνδυνο για Αλτσχάιμερ σε σύγκριση με όσα φέρουν άλλες εκδοχές του γονιδίου. Τα δε άτομα που φέρουν δύο αντίγραφα του ε4 κινδυνεύουν έως και 20 φορές περισσότερο να παρουσιάσουν τη νευροεκφυλιστική νόσο.
Ωστόσο τα ευρήματα άλλων πρόσφατων μελετών «αθωώνουν», τουλάχιστον ως έναν βαθμό, το ε4. Ερευνητές από το Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Ρας στο Σικάγο με επικεφαλής τον Ντιουκ Χαν μελέτησαν 78 αμερικανούς στρατιώτες το 2006 που είχαν πολεμήσει στο Ιράκ και είχαν υποστεί τραυματισμούς στον εγκέφαλο, εκ των οποίων οι 16 έφεραν τουλάχιστον ένα αντίγραφο του ε4. Αν και οι ερευνητές ανέμεναν ότι τα άτομα με το συγκεκριμένο αντίγραφο θα είχαν χαμηλότερα επίπεδα νοητικής λειτουργίας, αποδείχθηκε ακριβώς το αντίθετο: οι εθελοντές με το ε4 εμφάνιζαν καλύτερη μνήμη και προσοχή. Αλλά και πριν από περίπου δέκα χρόνια επιστήμονες έδειξαν ότι νεαρές γυναίκες που έφεραν το συγκεκριμένο αλληλόμορφο είχαν υψηλότερο ΙQ σε σύγκριση με όσες διέθεταν άλλες παραλλαγές του γονιδίου ΑΡΟΕ. Από μια άλλη μελέτη που διεξήχθη στην Τσεχία προέκυψε ότι το 87% των ατόμων που έφεραν το ε4 σπούδασαν στο πανεπιστήμιο σε σύγκριση με ποσοστό της τάξεως του 55% όσων έφεραν μια άλλη εκδοχή του ΑΡΟΕ.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ εντόπισαν πρόσφατα ακόμη περισσότερα οφέλη του ε4. Είδαν ότι άτομα ηλικίας 18 ως 30 ετών με τη συγκεκριμένη γονιδιακή παραλλαγή παρουσίαζαν πολύ καλές επιδόσεις σε καθήκοντα τα οποία απαιτούσαν ενεργοποίηση του μετωπιαίου λοβού, μιας περιοχής του εγκεφάλου που εμπλέκεται σε ανώτερες γνωσιακές λειτουργίες. Σύμφωνα με την επικεφαλής της μελέτης Τζένι Ράστιντ, η συγκεκριμένη γονιδιακή παραλλαγή βοηθά τα άτομα που τη φέρουν να επικεντρώνονται στις σημαντικές πληροφορίες.
Τώρα το γιατί αυτή η γονιδιακή παραλλαγή, η οποία χαρίζει «κοφτερό» μυαλό στη νεαρή ηλικία, στερεί τη μνήμη στους ηλικιωμένους παραμένει μυστήριο για τους επιστήμονες. Πάντως ειδικοί του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης δημοσίευσαν πέρυσι μια υπόθεση που μπορεί να αποτελέσει τη λύση του μυστηρίου. Σύμφωνα με αυτήν, η συγκεκριμένη παραλλαγή κάνει τον εγκέφαλο των ατόμων που τη φέρουν να υπερλειτουργεί σε νεαρές ηλικίες, με αποτέλεσμα να «κουράζεται» ταχύτερα όταν τα χρόνια περάσουν.