Τους έθαβαν άρον - άρον

«Μια εικόνα πανικού που εκδηλώνεται με μια πρωτοφανή προς τους νεκρούς συμπεριφορά, με το στοίβαγμα των μολυσμένων πτωμάτων σε ένα λάκκο.
Αυτούς τους νεκρούς, τους ανώνυμους, απλούς κατοίκους της Αθήνας, που δεν αξιώθηκαν της φροντίδας των οικείων τους, η πόλις φαίνεται ότι περισυνέλεξε και έθαψε. Αυτούς που εγκαταλελειμμένοι κείτονταν νεκροί στους δρόμους και τα ιερά. Η πόλις προβαίνει σε μια δημόσια ταφή γρήγορα και συνοπτικά στην άκρη του κύριου νεκροταφείου της στον Κεραμεικό. Μια ταφή που για πρώτη ίσως φορά δεν αποσκοπούσε στην απόδοση τιμών, αλλά έχει στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας».
Μια αρχαιολογική ομιλία δεν προξενεί συγκίνηση συνήθως, καθώς όσα αναφέρει ανήκουν σε χρόνους μακρινούς. Ωστόσο, η χθεσινή ομιλία της Εφης Μπαζιωτοπούλου- Βαλαβάνη στην Αρχαιολογική Εταιρεία είχε αρκετές συγκινητικές περιγραφές από τον λεγόμενο «τάφο του λοιμού» που βρέθηκε στον Κεραμεικό.
Τα αρχαία κείμενα, σε συνδυασμό με τη σύγχρονη αρχαιολογία και με πρωτοποριακές διεπιστημονικές μεθόδους, έδωσαν και χρονολόγηση και εξήγηση για τον τάφο που βρέθηκε στις παρυφές του αρχαίου νεκροταφείου από τις κ. Μπαζιωτοπούλου και Δρακωτού- Τσιριγώτη. Πρόκειται για τάφο με νεκρούς από τον λοιμό που έπληξε την αρχαία Αθήνα κατά τα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Επιστημονική ομάδα ερευνητών με τους Μανόλη Παπαγρηγοράκη, Φίλιππο Συνοδινό και Χρήστο Γιαπιτζάκη εξέτασε δόντια των νεκρών και ανακάλυψε ότι ο τυφοειδής πυρετός συμμετείχε στην αιτιολογία του λοιμού της Αθήνας είτε αποκλειστικά είτε σε συνδυασμό με κάποιον άλλο, προς το παρόν άγνωστο, λοιμογόνο παράγοντα.
«Οι πρώτες ταφές φάνηκαν στο ανατολικό τόξο του λάκκου σε βάθος 4,30 μέτρων. Αμέσως κάτω από αυτές, χωρίς να μεσολαβεί χώμα, βρέθηκε δεύτερη στρώση σκελετών χωρίς συγκεκριμένη φορά. Συνεχίστηκε η αποκάλυψη αλλεπάλληλων στρώσεων νεκρών που ήταν θαμμένοι εν αταξία, με μια τάση τοποθέτησης από το κέντρο του λάκκου προς την περιφέρεια. Εντύπωση προξένησαν 8 ακτέριστοι εγχυτρισμοί βρεφών ανάμεσα στους νεκρούς της ανώτερης στρώσης. Τα μικρά αυτά παιδιά ήταν θαμμένα εν είδει εγχυτρισμού, καλυμμένα με μεγάλα κομμάτια αβαφών αμφορέων, ταφική πρακτική που τα διαφοροποιούσε από τους υπόλοιπους νεκρούς».
«Οι τελευταίοι σκελετοί ακολούθησαν το περίγραμμα του λάκκου, και κάλυψαν κάθε κενό, ώστε μερικοί βρέθηκαν σε επικλινή στάση σχεδόν ανορθωμένοι ή και συνεσταλμένοι» είπε η κ. Μπαζιωτοπούλου. «Πιθανότατα στο κέντρο οι νεκροί να στοιβάχτηκαν ο ένας επάνω στον άλλον, δημιουργώντας ανθρώπινο έξαρμα, που φυσικά καλύφθηκε από σωρό χώματος. Η ταφή, κατ’ εκτίμηση, 130-150 ανδρών, γυναικών και παιδιών, με συνοπτικά αποδοθείσες νεκρικές τιμές είχε ολοκληρωθεί».
Τα κτερίσματα της ομαδικής ταφής είναι λίγα για τον αριθμό των νεκρών. Περίπου 30. Ανάμεσά τους, τμήμα χοός, συνήθους κτερίσματος σε παιδικές ταφές, με παράσταση παιδιού καθισμένου σε αμαξάκι. Το πρόσωπο του μικρού εποχούμενου έχει βαθιά μάτια, πεταχτή μύτη, ισχυρό πηγούνι. Aλλος χους φέρει πρωτότυπη παράσταση δύο παιδιών που παίζουν, κρατώντας ιμάντες, στην άκρη των οποίων είναι δεμένο ένα αντικείμενο σαν τόπι. Τα παιδιά περιστρέφοντας τον ιμάντα θα πρέπει να εκσφενδόνιζαν το τόπι μακριά. Την αγωνιστικότητα της σκηνής τονίζουν τα δύο μικρά μαλτέζικα σκυλιά στο κάτω μέρος της παράστασης, που με τη στάση τους δείχνουν τη συμμετοχή τους στο παιχνίδι.
Στην ομαδική ταφή βρέθηκαν και περίπου 15 λευκές λήκυθοι.