Σε εκλογικό ρυθμό τα 35 χρόνια του ΠΑΣΟΚ

Τα εφετινά γενέθλια του ΠΑΣΟΚ,μόλις μια ημέρα μετά από την προκήρυξη πρόωρων εκλογών, σηματοδοτούν την έναρξη της πολιτικής εξόρμησης του κόμματος στην πορεία προς την κάλπη.Η Ιπποκράτους επιχειρεί να δώσει το εναρκτήριο λάκτισμα για την τελική(;) φάση της επιχείρησης: επιστροφή στην εξουσία,μέσα από την επετειακή εκδήλωση στο Θησείο. Ακριβώς 35 χρόνια από την ιδρυτική διακήρυξη του κόμματος.
Η γέννηση του ΠΑΣΟΚ
Εθνική Ανεξαρτησία,Λαϊκή Κυριαρχία,Κοινωνική Απελευθέρωση,
Δημοκρατική Διαδικασία. Οι βασικές ιδρυτικές αρχές του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος διατυπώνονται στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974,στο ξενοδοχείο «Κινγκ Παλλάς», από τον Ανδρέα Παπανδρέου,γιο του «Γέρου της Δημοκρατίας».Ο λαός καλείται να αυτοοργανωθεί στο όνομα των κοινωνικών αιτημάτων που εγκυμονούσε η σκοτεινή περίοδος της δικτατορίας.
Κατά την ιδρυτική διακήρυξη γίνεται μνεία στην «τραγωδία της Κύπρου», στην «αδίστακτη επεκτατική πολιτική του Πενταγώνου στα πλαίσια του ΝΑΤΟ», στην «επιβολή ξενοκίνητης στρατιωτικής δικτατορίας από την Ουάσιγκτον» και στη διάβρωση της οικονομίας «από τις πολυεθνικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ και της Δύσης,με τη συνεργασία πάντα του ντόπιου μεταπρατικού κεφαλαίου».
Επιρρίπτονται ευθύνες στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή για απραξία,κυρίως σε τρία επίπεδα:
1. Τιμωρία των ενόχων της επταετίας,της σφαγής του Πολυτεχνείου και της Κυπριακής τραγωδίας
2. Κάθαρση του κρατικού μηχανισμού
3. Πλέρια αποκατάσταση των θυμάτων της κατοχής
Παράλληλα, αξιώνεται η δημιουργία ενός κινήματος που ανήκει «στον αγρότη,τον εργάτη,το βιοτέχνη,το μισθωτό,τον υπάλληλο,στη θαρραλέα και φωτισμένη νεολαία μας», μέσα από την «πορεία μας προς μια νέα,αναγεννημένη,ανθρώπινη,σοσιαλιστική και δημοκρατική Ελλάδα».Πρόκειται για ριζοσπαστικές,κοινωνικές και πολιτικές, μεταρρυθμίσεις που εκφράζουν τη διάθεση σημαντικής μερίδας της ελληνικής κοινωνίας για σοσιαλιστική αλλαγή.
Η τελική επεξεργασία της ιδρυτικής διακήρυξης του ΠΑΣΟΚ ολοκληρώθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου,στην κατοικία του Ανδρέα Παπανδρέου, στο Καστρί.Ανάμεσα στους επιμελητές του κειμένου,ηγετικά στελέχη του ΠΑΚ,όπως ο Γιάννης Ζαφειρόπουλος,ο Μανώλης Παπαθωμόπουλος και ο Δαμιανός Βασιλειάδης.Αρχικά,το κείμενο είχε συνταχθεί από στελέχη του ΠΑΚ εξωτερικού και του ΠΑΚ εσωτερικού,όπως ο Kώστας Λαλιώτης,ο Αθανάσιος Τσούρας,κ.ά.
Στην εκδήλωση της ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ προσκλήθηκαν 149 προσωπικότητες.Ανάμεσά τους,ο Κώστας Σημίτης,η Βάσω Παπανδρέου,ο Κώστας Λαλιώτης,ο Άκης Τσοχατζόπουλος και ο Αθανάσιος Τσούρας.
Ο ιδεολογικός προσανατολισμός
«Αποδεχόμαστε τη μαρξιστική μέθοδο ανάλυσης των φαινομένων χωρίς να είμαστε δογματικοί»,είχε πει ο Ανδρέας Παπανδρέου,κρατώντας αποστάσεις τόσο από το «Κέντρο»,όσο και από την «παραδοσιακή Αριστερά».

Είχε «γυρίσει πλάτη» στην Ένωση Κέντρου, επιλέγοντας να ηγηθεί ενός ριζοσπαστικού κινήματος,στα «χνάρια» του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος, το οποίο είχε ο ίδιος ιδρύσει στη Στοκχόλμη της Σουηδίας,κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.Το ΠΑΚ επιχειρούσε «να αποτελέσει το κέντρο της δημοκρατικής αντίστασης στην Ελλάδα»,με σκοπό «την ανατροπή της χούντας και την εγκαθίδρυση γνήσιων δημοκρατικών διαδικασιών που θα ήταν εγγύηση της πλήρους και άνευ όρων λαϊκής κυριαρχίας θεμελιωμένης σε μια μόνιμη και στερεή βάση».
Στο πλαίσιο της εκπόνησης του ιδρυτικού κειμένου,δεν έλειψαν και έντονες διαφοροποιήσεις αναφορικά με τις ιδεολογικές κατευθύνσεις του.Παλαιότερα μέλη του ΠΑΚ και της Ένωσης Κέντρου εξέφραζαν τη διαφωνία τους,ανάμεσα σε άλλα,με το χαρακτηρισμό «Σοσιαλιστικό» στην ονομασία του κόμματος.Το θεωρούσαν «προχωρημένο» για την Ελλάδα.
Η 35ετής πορεία
Το ΠΑΣΟΚ κέρδισε το 13% των ψήφων στις πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές,υποτιμώμενο από τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις,για να ανέλθει στην εξουσία ύστερα από 7 χρόνια.Για πολλούς αναλυτές,η πρώτη εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ επιταχύνθηκε και από τη χαρισματική προσωπικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου,με βασικό χαρακτηριστικό το «ζωντανό» πολιτικό λόγο.Με τα συνθήματα:«Αλλαγή» και «Η Ελλάδα στους Έλληνες», τον Οκτώβριο του 1981 το ΠΑΣΟΚ κερδίζει τις βουλευτικές εκλογές (με ποσοστό 48%) και την κοινοβουλευτική πλειοψηφία (με 173 βουλευτές).

Το 1984, στο 1ο συνέδριο του κόμματος,ο Ανδρέας Παπανδρέου επανεκλέγεται πρόεδρος. Τον Ιούνιο του 1985,το κόμμα του κερδίζει ξανά τις εκλογές (με ποσοστό 45%) και εκλέγει 161 βουλευτές.Το ΠΑΣΟΚ ασκεί αναπτυξιακή πολιτική, διαθέτοντας πόρους κυρίως για μικρά έργα υποδομής σε ολόκληρη την επικράτεια.Το 1989,ελέω σκανδάλου Κοσκωτά , αλλά και καρδιακής ασθένειας του Ανδρέα Παπανδρέου,το ΠΑΣΟΚ χάνει τις εκλογές,για να τις ξανακερδίσει τον Οκτώβριο του 1993 (με ποσοστό 47%).Είχε προηγηθεί απόφαση του ειδικού δικαστηρίου που έκρινε αθώο λόγω αμφιβολιών,με ψήφους 7 προς 6,τον ιδρυτή του κόμματος.
Ύστερα από την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου από τη θέση του πρωθυπουργού στις 17 Ιανουαρίου του 1996, και αφού προηγήθηκε νέα κρίση της υγείας του αλλά και έντονες εσωκομματικές τριβές (παραιτήθηκε ο Δημήτρης Τσοβόλας,για να ιδρύσει στη συνέχεια το ΔΗΚΚΙ),ο Κώστας Σημίτης εκλέγεται νέος πρωθυπουργός της χώρας.Τον Ιούνιο του 1996,ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ αποβιώνει και ο Κώστας Σημίτης εκλέγεται πρόεδρος του κόμματος.

Το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους,κερδίζει και τις εθνικές εκλογές,για να επανεκλεγεί τον Απρίλιο του 2000 (με ποσοστό 43,79% και 158 βουλευτές).Ο πρεσβευτής του περιβόητου εκσυγχρονιστικού ρεύματος βάζει την Ελλάδα στην Οικονομική Νομισματική Ένωση.Ακολουθεί η παραίτηση του Κώστα Σημίτη από την προεδρία του ΠΑΣΟΚ,το Φεβρουάριο του 2004,και η εκλογή του Γιώργου Παπανδρέου,γιου του ιδρυτή της παράταξης.Ύστερα από 11 χρόνια διακυβέρνησης της χώρας, το ΠΑΣΟΚ χάνει τις εκλογές το Μάρτιο του 2004 (με ποσοστό 40,55%).Έκτοτε βρίσκεται στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.Η νέα εκλογική ήττα του 2007 προκάλεσε έντονες αναταράξεις στο εσωτερικό του κόμματος,και ανάγκασε το Γιώργο Παπανδρέου να ζητήσει την ανανέωση της εμπιστοσύνης στο πρόσωπό του.Επανεξελέγη με ποσοστό 55%,έναντι 38% του Ευάγγελου Βενιζέλου.

Στο πλαίσιο της ανασυγκρότησης του κόμματος,την οποία διαμηνύει ότι επιχειρεί ο σημερινός πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ από το 2004,εντάσσονται προσαρμογές στην οργανωτική δομή με έμφαση στη συμμετοχή του πολίτη,στην αποκέντρωση και στη χρήση νέων τεχνολογιών.
Η «αλλοτρίωση» του ΠΑΣΟΚ
Σε σχέση με τις αρχικές καταβολές του,το ΠΑΣΟΚ έχει σαφώς μεταλλαχθεί από ένα σοσιαλιστικό εγχείρημα σε ένα κόμμα που σήμερα τείνει περισσότερο από ποτέ προς τη σοσιαλδημοκρατία,αν όχι προς το νεοφιλελευθερισμό.
Η «αλλοτρίωση» του ΠΑΣΟΚ έγινε ιδιαίτερα εμφανής το 1996,ύστερα από την αλλαγή της ηγεσίας, ωθούμενη βέβαια και από τη γενικότερη ευρωπαϊκή τάση.Ρυθμίσεις - σταθμοί στη διακυβέρνηση ΠΑΣΟΚ,οι «αντεργατικοί» και «αντιασφαλιστικοί»-όπως χαρακτηρίζονται από τα λαϊκά κινήματα-νόμοι Παπαϊωάννου,Γιαννίτση,Πρωτόπαπα και Ρέππα.«Κερασάκι στην τούρτα»,η συνεργασία με τους Μάνο και Ανδριανόπουλο.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που ασκούν κριτική στο πάλαι ποτέ σοσιαλιστικό ΠΑΣΟΚ, υπενθυμίζοντας βασικούς ιδεολογικούς άξονες:
-Λιγότερο Κράτος και λιγότερη Αγορά
-Δημοκρατία στο Κράτος και στην Αγορά
-Μετακύλιση δύναμης και εξουσίας στην Κοινωνία των Πολιτών
-Παιδεία, με στόχο τη Σοσιαλιστική Συμμετοχική Δημοκρατία
Εξού και η αποχώρηση μεγάλου αριθμού μελών του ΠΑΣΟΚ,τα οποία διαπίστωσαν εκτροπή του κόμματος από τη σοσιαλιστική του πορεία, εν μέσω σύγχυσης για το χαρακτήρα και την προοπτική του.Χαρακτηριστική είναι η αποστροφή στελεχών του ΠΑΣΟΚ επί προεδρίας Γιώργου Παπανδρέου: «αυτή τη φορά είναι η τελευταία μας ευκαιρία,αλλιώς θα μας πάρουν με τις πέτρες».
Ο σημερινός πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ φαίνεται ότι προσπαθεί να επενδύσει σε ένα είδος αριστερής στροφής της παράταξης. Σε αυτό το πλαίσιο,ενδεχομένως,πριν από τις τελευταίες ευρωεκλογές,έθεσε το περιβόητο δίλημμα: «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα», μεταφέροντας τη ρήση της Ρόζας Λούξεμπουργκ,το 1915.
Μία πρωτοβουλία η οποία προκάλεσε την αντίδραση όχι μόνο του πρωθυπουργού,Κώστα Καραμανλή, ο οποίος εξέλαβε τη δήλωση ως απαξιωτικό χαρακτηρισμό για τους ψηφοφόρους της ΝΔ,αλλά και των εκφραστών της σημερινής Αριστεράς,της γγ του ΚΚΕ,Αλέκας Παπαρήγα και του προέδρου του ΣΥΝ,Αλέξη Τσίπρα.Οι τελευταίοι αμφισβήτησαν τη νομιμοποίηση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης να παρουσιάζεται ως ένας από τους εκφραστές του σοσιαλισμού.
Το «χαρτί» Παπανδρέου
Ο πρωθυπουργός «σήκωσε το γάντι» που του «πέταξε» ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης,και προκήρυξε πρόωρες βουλευτικές εκλογές.
Μένει να φανεί κατά πόσο το σημερινό ΠΑΣΟΚ, υπό την προεδρία του Γιώργου Παπανδρέου, είναι σε θέση να πείσει την πλειοψηφία των Ελλήνων ότι πράγματι αγωνίζεται εναντίον της «συντήρησης»,μέσα από «διαδικασίες, όπου όλοι έχουν λόγο,όλοι έχουν πρόσβαση, ευκαιρία και υποχρέωση συμμετοχής,δυνατότητα συνδιαμόρφωσης μιας νέας πραγματικότητας»,όπως αναφέρονταν στην περσινή εισήγηση για την 34η επέτειο από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ.
Στο πλαίσιο εκείνης της ομιλίας,ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ είχε χρησιμοποιήσει αποσπάσματα από την ιδρυτική διακήρυξη του κόμματος: «Για μια Ελλάδα,όπου οι αποφάσεις θα λαμβάνονται απ'τον ίδιο τον λαό,χωρίς ξένες εξαρτήσεις,επιρροές και επεμβάσεις.Για μια κοινωνία δίκαιη,όπου θα σταματήσει η εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο και η αποξένωσή του από το προϊόν του μόχθου του»...Μάλλον,κάτι ανάλογο θα κάνει και εφέτος.Το αποτέλεσμα θα γίνει γνωστό στις 4 Οκτωβρίου.