Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα κανάτ της Νέας Ζίχνης κατασκευάστηκαν την εποχή της Τουρκοκρατίας, γύρω στο 1850. Κατά την ίδια χρονική περίοδο η μέθοδος εφαρμόστηκε εκτεταμένα στην ευρύτερη επαρχία της Φυλλίδας -στην οποία ανήκει το χωριό- με μαζική εκμετάλλευση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα από τους πρόποδες των βουνών Μενοίκιο και Παγγαίο.
Στις περιοχές αυτές, ύστερα από έρευνες των επιστημόνων, έχουν εντοπιστεί κανάτ που χρονολογούνται ακόμη παλαιότερα, στην κλασική εποχή και στο Βυζάντιο, κάτι που δείχνει ότι η τεχνογνωσία μεταδόθηκε από γενιά σε γενιά.
Στοιχεία
«Το σύστημα υδροδοτεί το 1/3 του χωριού», λέει ο αντιδήμαρχος Νέας Ζίχνης κ. Ιωάννης Πραζιούτης, ο οποίος έχει συλλέξει στοιχεία και τα έχει καταγράψει σε βιβλίο για την ιστορία του χωριού. «Είναι ένα τούνελ στην κοιλάδα της Ζίχνης το οποίο ακολουθεί τεθλασμένη πορεία και έχει μήκος 3 χιλιομέτρων.
Στον πυθμένα του υπάρχει σκεπαστός πέτρινος αγωγός 40 εκατοστών από τον οποίο διέρχεται το νερό, ενώ ανά περίπου 20 ή 30 μέτρα υπάρχει ένα πέτρινο πηγάδι. Αυτό χρησιμεύει για να καθαρίζεται το νερό από τις ξένες ύλες», εξηγεί.
Τη δυνατότητα χρήσης αυτού του ιστορικού συστήματος προκειμένου να εφοδιαστούν με πόσιμο νερό περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, όπως η Ξάνθη, η Κομοτηνή και τμήματα της Θεσσαλονίκης, μελετά πλέον πρόγραμμα που εκπονείται από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια του Πότσδαμ και του Σάλτσμπουργκ.
Οπως εξηγεί ο επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος, καθηγητής του τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ κ. Μιχάλης Βαβελίδης, «εξετάζοντας αν αυτό το νερό είναι πόσιμο, σε κάποιες περιπτώσεις έχουμε εντοπίσει νιτρικά από φυτοφάρμακα και σε άλλες ελαφρώς αυξημένες ποσότητες αρσενικού εξαιτίας της παρουσίας μεταλλευμάτων στα υψηλότερα στρώματα. Στο τέλος θα καταλήξουμε σε μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας του νερού και θα τα καταθέσουμε στην τοπική κοινωνία, ενώ θα διατυπώσουμε και προτάσεις σχετικά με το πώς θα μπορούσαν να επαναλειτουργήσουν «ανενεργά» κανάτ που εντοπίζονται στο Παγγαίο, στα Αβδηρα της Ξάνθης, στο δάσος του Σέιχ Σου και στην Κομοτηνή».
Τα κανάτ θεωρούνται ιδανικές λύσεις για περιοχές με ξηρό κλίμα όπου απουσιάζουν οι φυσικές πηγές με μεγάλες παροχές και για τον λόγο αυτό χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα σε ερημικές περιοχές του πλανήτη, όπως σε οάσεις της Αφρικής.
Στις περιοχές αυτές, όπου η εξάτμιση του νερού από τα επιφανειακά κανάλια συνιστά σοβαρό πρόβλημα, οι υπόγειες στοές αποτελούν τη μοναδική λύση.
«Σήμερα στην Τεχεράνη υπάρχει ενεργό δίκτυο κανάτ μήκους μεγαλύτερου των 30 χιλιομέτρων», εξηγεί ο κ. Βαβελίδης. Επίσης, αντίστοιχα συστήματα χρησιμοποιούνται σχεδόν σε όλες τις χώρες του περσικού κόλπου, στο Αφγανιστάν, στο Πακιστάν, στη Λιβύη, στη Συρία, αλλά και στην Ισπανία, στην Κίνα και σε χώρες της Λατινικής Αμερικής. Κάθε φορά το δίκτυο προσαρμόζεται στα ιδιαίτερα γεωλογικά δεδομένα της περιοχής.
6ος Αιώνας π.Χ.Πρώτη εφαρμογή στη Σάμο
Ενα σύστημα που επινοήθηκε από τους Πέρσες τον 7ο αιώνα π.X. και χρησιμοποιήθηκε παραλλαγμένο στην αρχαία Ελλάδα αποτελεί το σύστημα υδροδότησης μέσω των κανάτ.
Η παλαιότερη υπόγεια εγκατάσταση υδρομάστευσης στον ελλαδικό χώρο εμφανίζεται τον 6ο αιώνα π.Χ. και είναι το περίφημο όρυγμα του Ευπαλίνου στη Σάμο, το οποίο θεωρείται «θαύμα» της αρχαίας μηχανικής.
Βασισμένο σε ανάλογη τεχνική με τα κανάτ θεωρείται ότι είναι και το Αδριάνειο υδραγωγείο που υδροδότησε για 2.000 χρόνια την πόλη της Αθήνας, ενώ σύμφωνα με ξένους ιστορικούς ο Πεισίστρατος είχε κατασκευάσει υπόγειο αγωγό νερού, που προσομοίαζε στα κανάτ, ξεκινούσε από την κοίτη του Κηφισού στο Χαλάνδρι και έφτανε στον βασιλικό κήπο.
Κανάτ με την παραδοσιακή τεχνική των Περσών εντοπίζονται σήμερα μόνο στη Βόρεια Ελλάδα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου