Ο ξένος φυγείν αδύνατον

Πάνω από τρεισήμισι χιλιάδες (3.519) αλλοδαποί διαφόρων εθνικοτήτων έχουν επιστρέψει υποχρεωτικά στην Ελλάδα από χώρες της Ε.Ε. τα τέσσερα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο της εφαρμογής του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ, προκειμένου η αίτηση χορήγησης ασύλου που έχουν υποβάλει να εξεταστεί από τη χώρα στην οποία πρωτομπήκαν στο ευρωπαϊκό έδαφος.
Πέρα από τις συγκεκριμένες μεταφορές που ονομάζονται έτσι για να καταδειχθεί το αναγκαστικό της υπόθεσης, μερικές χιλιάδες προσφυγές αλλοδαπών για αναστολή της μεταφοράς τους στην Ελλάδα εκκρεμούν ή έχουν γίνει αποδεκτές από ευρωπαϊκά κράτη, επειδή οι αλλοδαποί επικαλούνται αναξιόπιστες και αναχρονιστικές διαδικασίες σε ό,τι αφορά την εξέταση των υποθέσεών τους.
Η κίνηση της Γερμανίας να αναστείλει για έναν χρόνο τις επιστροφές μεταναστών σε ένδειξη αλληλεγγύης προς την Ελλάδα προκαλεί ένα μικρό ντόμινο ευνοϊκών εξελίξεων, καθώς και άλλες χώρες είναι έτοιμες να κάνουν ανάλογες κινήσεις τις οποίες παρουσιάζουν ως ένδειξη αλληλεγγύης. Βεβαίως, εάν δεν υφίστατο το ζήτημα της οικονομικής κρίσης που απειλεί με πλήρη κατάρρευση τη χώρα, με επιπτώσεις σε όλη την Ευρώπη, δεν επρόκειτο να εκδηλωθούν τέτοιες, έστω συμβολικές, κινήσεις.

Συγκεκριμένα, η Γερμανία επέστρεψε στην Αθήνα μόλις 55 άτομα το 2010, ενώ υπέβαλε πάνω από 1.800 αιτήματα το ίδιο έτος, όντας η πρωταθλήτρια στην ευρωζώνη, έπειτα από χρόνια που βρισκόταν σταθερά στην πεντάδα αλλά ουδέποτε στην πρώτη θέση. Συνολικά το 2010 η Ελλάδα δέχθηκε 6.822 αιτήματα για επιστροφές μετά το ρεκόρ των 9.506 αιτημάτων το 2009, χρονιά κατά την οποία εφαρμοζόταν η πολιτική «κλειστά μάτια», δηλαδή η διευκόλυνση των λαθρομεταναστών για φυγή στην Ευρώπη, μέσω και νόμιμων πυλών εξόδου από αεροδρόμια και λιμάνια.
Οι εισροές της διετίας 2008-09 από την Ελλάδα θορύβησαν τους Ευρωπαίους, που πίεσαν την κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου να βάλει φραγή στη διακίνηση προς τα δυτικά. Μάλιστα, ορισμένες χώρες έστειλαν ειδικούς υπαλλήλους τους στα αεροδρόμια, ακόμη και στα τουριστικά, όπου εκτελούνται εκατοντάδες πτήσεις τσάρτερ το καλοκαίρι, για να κάνουν άτυπους ελέγχους στους επιβάτες με κάρτες επιβίβασης από Κρήτη, Ρόδο, Κω κ.λπ. Ετσι πολλοί συλλαμβάνονταν στα αεροδρόμια άφιξης, όπου τους περίμεναν ως υπόπτους οι τοπικές αρχές. Από την έναρξη της εφαρμογής της συνθήκης, το φθινόπωρο του 2003, οι ελληνικές αρχές έχουν δεχθεί πάνω από 35 χιλιάδες αιτήματα ανάληψης ευθύνης για προώθηση μη νόμιμων μεταναστών στην Ευρώπη.
Τα αιτήματα αφορούν τουλάχιστον ισάριθμα άτομα, αν και, όπως αναφέρεται, ο απόλυτος αριθμός των αιτημάτων είναι μικρότερος από τον αριθμό των ατόμων για τα οποία ζητείται επιστροφή.
Τα περισσότερα αιτήματα για ανάληψη ευθυνών και επιστροφές αλλοδαπών υποβάλλονται παραδοσιακά από τις σκανδιναβικές χώρες, τη Βρετανία, τη Γερμανία και την Ολλανδία. Μεγάλο αριθμό αιτημάτων υποβάλλουν η Αυστρία, η Γαλλία και η Ιταλία.
Η αναστολή των αποφάσεων για επιστροφές από διάφορες χώρες έγινε ύστερα από εύλογες πιέσεις της κυβέρνησης αλλά και συνειδητοποίση από τους Ευρωπαίους ότι τα κέντρα πρώτης υποδοχής και κράτησης που σχεδιάζεται να στηθούν θα γεμίσουν αμέσως με την υλοποίηση των επιστροφών.