Η έξυπνη πράσινη ανάπτυξη

Του Γιάννη Μανιάτη,
υποψήφιου βουλευτή του ΠΑΣΟΚ στο Ν. Αργολίδας

Πολλές φορές ο όρος «πράσινη ανάπτυξη» ταυτίζεται είτε μόνο με την προστασία του περιβάλλοντος είτε μόνο με ζητήματα ηθικής και περιβαλλοντικής ευαισθησίας.Με ποδοσφαιρικούς όρους (αν η σπουδαιότητα του θέματος επιτρέπει τον παραλληλισμό),η αντίληψη αυτή μοιάζει με ομάδα που διαθέτει μόνο άμυνα και καθόλου επίθεση. Όμως, για να κερδηθεί ο αγώνας,δεν φθάνει να μη δεχθεί γκολ η ομάδα, πρέπει να διαθέτει και πολύ καλή επίθεση, ώστε να πετύχει το δικό της γκολ. Με άλλα λόγια,εκτός από την (αυτονόητη) περιβαλλοντική προστασία, επιπλέον πρέπει να στηρίζεται στη δημιουργικότητα,στην καινοτομία και στην επιχειρηματικότητα, να χρησιμοποιεί πλήρως τις νέες τεχνολογίες και το σύνολο των γνώσεων της κοινωνίας της γνώσης,να δημιουργεί νέες, καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας.Έτσι,ουσιαστικά,ολοκληρώνεται σε έξυπνη πράσινη ανάπτυξη, που αποτελεί ένα νέο τρόπο αντιμετώπισης όλων των αναπτυξιακών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων της κάθε χώρας και ολόκληρου του πλανήτη. Ουσιαστικά,πρόκειται για ένα άλλο μοντέλο πολιτισμού και οικονομικο-κοινωνικής οργάνωσης.Στην πραγματικότητα,η πράσινη ανάπτυξη είναι το όχημα υλοποίησης των μεγάλων στόχων κάθε κοινωνίας,που είναι η οικονομική συνοχή,η κοινωνική συνοχή και η χωρική συνοχή.Κατά τις τελευταίες δεκαετίες,οι εκθετικοί ρυθμοί αύξησης της τεχνολογίας και των καινοτομιών σε παγκόσμιο επίπεδο,δυστυχώς,δεν ακολουθήθηκαν από αντίστοιχες αυξήσεις του επιπέδου και της ποιότητας του επιπέδου διαβίωσης των ανθρώπων. Ο Πρόεδρος της Βραζιλίας, Λούλα Ντα Σίλβα, αναρωτήθηκε δημόσια: «Πώς θα εξηγήσουμε στην επόμενη γενιά ότι είχαμε τόσα πολλά και κάναμε τόσα λίγα;».
Σύμφωνα με το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO), η ανεργία που προκλήθηκε μόνο τον τελευταίο χρόνο από την όξυνση της οικονομικής κρίσης θα χρειαστεί τουλάχιστον πέντε χρόνια ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης,για να καλυφθεί,έτσι ώστε να φτάσουμε στα προ του 2008 επίπεδα ανεργίας, που ήταν,ούτως ή άλλως,υψηλά.
Όμως, σε αρκετές αναπτυγμένες χώρες,οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται από πράσινες επιχειρηματικές δραστηριότητες μειώνουν έως και κατά 12% την ανεργία,ενώ εκτιμάται ότι η πράσινη οικονομία θα δημιουργήσει,την επόμενη δεκαετία,στην Ε.Ε.και στις ΗΠΑ πάνω από 15.000.000 άμεσες νέες θέσεις εργασίας.Σ’αυτές πρέπει να προστεθούν άλλες τουλάχιστον 20.000.000 θέσεις που δημιουργούνται έμμεσα.
Στη διεθνή βιβλιογραφία,χρησιμοποιείται ευρέως το παράδειγμα του «πράσινου» πακέτου της Νότιας Κορέας για την αντιμετώπιση της τρέχουσας χρηματοοικονομικής και περιβαλλοντικής κρίσης, που, σύμφωνα με τα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, είναι συνολικού προϋπολογισμού 36 δισ. δολαρίων και προβλέπει τη δημιουργία 960.000 νέων θέσεων εργασίας.Από αυτές,οι 334.000 κόστους 13 δισ.δολαρίων θα δημιουργηθούν σε προγράμματα προστασίας και συντήρησης ακτών,ποταμών και δασών,οι 170.000 θέσεις συνολικού κόστους 6 δισ.δολαρίων σε προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια και οι 138.000 θέσεις κόστους 7 δισ.δολαρίων στην επέκταση των μέσων μαζικής μεταφοράς, ειδικά των σιδηροδρόμων.
Μια άλλη εξίσου ενδιαφέρουσα διαχρονικά περίπτωση είναι η Δανία.Τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια,παρά το γεγονός ότι αυξήθηκε κατά 80% ο εθνικός της πλούτος (ΑΕΠ),αυτό έγινε χωρίς καμία απολύτως αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας.Η κατά 40% αύξηση της οικονομικής της δραστηριότητας τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια,συνοδεύτηκε όχι με αύξηση, αλλά με μείωση κατά 14% των εκπομπών CO2.Σήμερα,το 27% της προσφοράς ηλεκτρισμού στη χώρα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές, ενώ η ενεργειακή της στρατηγική είναι τόσο απλή και ξεκάθαρη,που χωρά σε ένα κείμενο μόλις 45 σελίδων.
Στην παγκόσμια δράση για αποτροπή της καταστροφής του πλανήτη,πιστεύω ότι πρέπει να έχουν απόλυτη προτεραιότητα οι ακόλουθες πέντε ομάδες δράσεων:
1.Ενεργότερος ρόλος των εθνικών κοινοβουλίων στην παγκόσμια διακυβέρνηση.Οι τελευταίες δεκαετίες απέδειξαν ότι δεν είναι επαρκές το σύστη μα παγκόσμιας διακυβέρνησης με το Συμβούλιο Ασφαλείας και τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ,όργανα στα οποία εκπροσωπούνται οι κυβερνήσεις των λαών κι όχι τα κοινοβούλιά τους.
2.Υιοθέτηση ομάδας οριζόντιων παγκόσμιων φόρων για χρηματοδότηση δράσεων καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής (με στόχο τη δημιουργία Παγκόσμιου Πράσινου Ταμείου) και για καταπολέμηση της παγκόσμιας φτώχειας.Μια παγκόσμια οικονομία απαιτεί παγκόσμιους κανόνες λειτουργίας,ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στις ρυθμίσεις και στους κανόνες λειτουργίας του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος.Άμεση εφαρμογή της δράσης στις βραχυπρόθεσμες κερδοσκοπικές χρηματιστηριακές συναλλαγές,καθώς και στο επίσημο παγκόσμιο εμπόριο όπλων.
3.Παγκόσμια συμφωνία για επαναπροσδιορισμό του τρόπου υπολογισμού των εθνικών ΑΕΠ, με ένταξη στους εθνικούς λογαριασμούς του περιβαλλοντικού κόστους,σύμφωνα με την αρχή της «εσωτερίκευσης του εξωτερικού κόστους»,ώστε να επαναπροσδιορισθούν όλες οι εθνικές και διεθνείς αναπτυξιακές προτεραιότητες και τα έργα υποδομής προς μια πολύ πιο φιλοπεριβαλλοντική κατεύθυνση.
4.Ειδικό φορολογικό καθεστώς (π.χ.μείωση κατά 50% του ΦΠΑ),ειδικά ισχυρά επενδυτικά κίνητρα και στήριξη από τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς (όπως η Παγκόσμια Τράπεζα),σε όλες τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δημιουργούν νέες «πράσινες» θέσεις εργασίας και επενδύουν σε «πράσινα» προϊόντα και υπηρεσίες.
5.Τα εγκλήματα σε βάρος του περιβάλλοντος (ρύπανση αέρα, θαλασσών,ποταμών,κ.ά.) δεν περιορίζονται από εθνικά όρια.Απαιτείται η υιοθέτηση κοινών αρχών διεθνούς δικαίου για τη διασυνοριακή περιβαλλοντική εγκληματικότητα,κατά το πρότυπο της παγκόσμιας συνεργασίας για καταπολέμηση των ναρκωτικών και του εμπορίου λευκής σαρκός.
Ιδιαίτερα για την Ελλάδα,οι πέντε πυλώνες στους οποίους πρέπει να στηριχθεί ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο έξυπνης πράσινης ανάπτυξης,περιλαμβάνουν:
1.Δράσεις για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής,με δραστική μείωση των εκπομπών αέριων ρύπων του θερμοκηπίου, την εξοικονόμηση ενέργειας,την ευρύτατη χρήση σύγχρονων καθαρών ανανεώσιμων πηγών (προγράμματα ενεργειακής θωράκισης των κτιρίων, ελαχιστοποίηση της εξάρτησης των εθνικών οικονομικών από τα ορυκτά καύσιμα κ.ά.).
2.Τη ριζική αναδιάρθρωση των παραγωγικών τομέων της οικονομίας,με την εφαρμογή αρχών της πράσινης επιχειρηματικότητας,με στόχο τόσο την αύξηση κερδών για την επιχείρηση, όσο και τη δημιουργία νέων πράσινων θέσεων εργασίας (προσφορά ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών στη γεωργία,στον τουρισμό,στον πολιτισμό,στις μεταφορές,στη μεταποίηση κ.ά.).
3.Την αειφόρο διατήρηση και προστασία των φυσικών πόρων μέσα από την ορθολογική διαχείριση κυρίως των υδάτων, αλλά και όλων των ορυκτών πόρων κάθε χώρας.Επιπλέον, αναπροσανατολισμός κονδυλίων και επενδύσεων σε πράσινες υποδομές,με μεταφορά του ενδιαφέροντος από τους οδικούς άξονες στο σιδηρόδρομο και στα άλλα μέσα μαζικής μεταφοράς.
4.Την αναδιαμόρφωση του συνολικού θεσμικού πλαισίου λειτουργίας της κοινωνίας και της δημόσιας διοίκησης,μέσα από τη δημιουργία ανεξάρτητης αρχής ελεγκτών περιβάλλοντος, την αυστηροποίηση των ποινών για περιβαλλοντικά εγκλήματα και την υποχρέωση του παραβάτη να πληρώσει το πλήρες κόστος αποκατάστασης,την οριζόντια εφαρμογή αρχών πράσινης ανάπτυξης στις επιμέρους θεματικές δράσεις,τον αναπροσανατολισμό του φορολογικού συστήματος,με φορολογική επιβάρυνση των περιβαλλοντικά ρυπογόνων και με ελάφρυνση των περιβαλλοντικά φιλικών δράσεων και επιχειρηματικών πρωτοβουλιών,τη διαμόρφωση προγραμμάτων ενσωμάτωσης των αρχών της αειφορίας σε όλη την παιδαγωγική διαδικασία,για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης,τον αναπροσανατολισμό των καθημερινών κοινωνικών προτύπων κατανάλωσης προς μια κατεύθυνση μείωσης του όγκου των συσκευασιών,επέκτασης του κύκλου ζωής των προϊόντων, κ.ά.
5.Την ευρύτατη εισαγωγή των σύγχρονων καινοτομικών έξυπνων προϊόντων και μεθοδολογιών που επιτρέπουν,με λιγότερη κατανάλωση ενέργειας και μικρότερη σπατάλη πόρων,να παράγεται το ίδιο και καλύτερο τελικό προϊόν.
Η πρόκληση στη χώρα μας δεν αφορά απλώς στη δημιουργία ενός Υπουργείου Περιβάλλοντος ή στην εξαγγελία κάποιων μέτρων σε επιμέρους τομείς της οικονομίας.Η ουσιαστική πρόκληση αφορά στη διαμόρφωση μιας άλλης οικονομίας,που συνυπολογίζει το εξωτερικό περιβαλλοντικό κόστος (με εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους),που διαμορφώνει πρότυπα και συμπεριφορές σεβασμού του περιβάλλοντος,που προωθεί τις αρχές της περιφερειακής ανάπτυξης και της ενίσχυσης της χωρικής συνοχής.
Σήμερα,περισσότερο από ποτέ,οφείλουμε ως κοινωνία να υιοθετήσουμε αυτό το νέο πρότυπο ανάπτυξης για την Ελλάδα. Ένα πρότυπο που στηρίζεται στη μοναδικότητα των δύο πυλώνων του πολιτισμού:του φυσικού περιβάλλοντος,από τη μια πλευρά,και της ανθρώπινης ύπαρξης, από την άλλη..

Βιογραφικό
Γεννήθηκε στο Άργος,το 1956.Είναι Διπλωματούχος Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός του Ε.Μ.Π. και Διδάκτωρ Μηχανικός. Από το 1995, ήταν Αν.Καθηγητής της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ.,ενώ από το 2002 είναι Αν. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά.Επίσης είναι Επισκέπτης Καθηγητής στο Ινστιτούτο Οικονομικής Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου της Βόννης.Έχει διδάξει σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο τα μαθήματα: Παρακολούθηση και Προστασία Περιβάλλοντος,Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών, Ευρωπαϊκές Διαρθρωτικές Πολιτικές,Κτηματολόγιο και Πολιτική Γης,Διαχείριση Τεχνολογικής Καινοτομίας κ.ά.Έχει δημοσιεύσει πάνω από ογδόντα (80) επιστημονικές εργασίες σε διεθνή συνέδρια και περιοδικά.
Εξελέγη βουλευτής Αργολίδας στις εκλογές του 2004 και του 2007.Είναι Εισηγητής του Κοινοβουλευτικού Τομέα Εργασίας (ΚΤΕ) του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.του ΠΑΣΟΚ,μέλος της Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής,μέλος του Δ.Σ.του ΙΣΤΑΜΕ - Ανδρέας Παπανδρέου και Υπεύθυνος του κύκλου της Πράσινης Ανάπτυξης.
Έχει διατελέσει Γραμματέας του Τομέα Ανάπτυξης,Ανταγωνιστικότητας και Πολιτικής Καταναλωτών του ΠΑΣΟΚ,Εισηγητής του ΚΤΕ του Υπουργείου Μεταφορών & Επικοινωνιών, μέλος των Επιτροπών Παραγωγής & Εμπορίου,Κοινωνικών Υποθέσεων,Έρευνας & Τεχνολογίας της Βουλής,Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Μεταφορών & Επικοινωνιών και Πρόεδρος του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών της Αθήνας (ΟΑΣΑ).